ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ, ਨੈਪਾਲ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਿਆਸੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ, ਸਰਕਾਰੀ ਫੈਸਲੇ ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਲਗਾਈ ਗਈ ਪਾਬੰਦੀ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਕਿ ਨੈਪਾਲ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਇਕ ਸਧਾਰਣ ਝਲਕ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੇਗੀ।
ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਾਬੰਦੀ ਕਿਉਂ ਲਗਾਈ ਗਈ ਸੀ?
ਨੈਪਾਲ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਗਸਤ 2025 ਵਿੱਚ ਫੇਸਬੁੱਕ, ਟਵਿੱਟਰ ਅਤੇ ਯੂਟਿਊਬ ਵਰਗੀਆਂ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਪਾਬੰਦੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਸੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਨਫ਼ਰਤ ਭਰੇ ਸੰਦੇਸ਼, ਝੂਠੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਅਤੇ ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਵਿਆਪਨ। ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਸਮੱਗਰੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਾ, ਅਸੰਤੀ ਅਤੇ ਵਿਭਾਜਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਰਹੀ ਸੀ।
ਇਸ ਪਾਬੰਦੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਕਾਨੂੰਨ-ਵਿਵਸਥਾ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਕਦਮ ਚੁੱਕਿਆ। ਪਰ, ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਪਾਬੰਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ।
ਨੈਪਾਲ ਵਿੱਚ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਾਬੰਦੀ ਦੇ ਅਸਰ
ਸਿਆਸੀ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ
ਇਸ ਪਾਬੰਦੀ ਕਾਰਨ ਨੈਪਾਲ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਹੋਏ। ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਸੜਕਾਂ ‘ਤੇ ਆ ਕੇ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਉੱਠਾਈ। ਇਹ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਹਿੰਸਕ ਹੋ ਗਏ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ ਅਤੇ ਕੁਝ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ।
ਆਰਥਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਣ ਨਾਲ ਕਈ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜੋ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਲਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਸਨ। ਇਹ ਪਾਬੰਦੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਤੇ ਵੀ ਅਸਰ ਪਾ ਰਹੀ ਸੀ।
ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਦੇਸ਼
ਇਸ ਪਾਬੰਦੀ ਨਾਲ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਵ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੇ ਵੀ ਨੈਪਾਲ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਮੰਨਤਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਇਹ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਹੱਕ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਹੈ। ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਪਾਬੰਦੀ ਹਟਾਏ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੂਲ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਪਹੁੰਚ ਦੇਵੇ।
ਸਰਕਾਰੀ ਅਸਤੀਫਾ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਅਸਥਿਰਤਾ
ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਨੈਪਾਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਖਡਗ ਪ੍ਰਸਾਦ ਓਲੀ ਨੇ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਇਕ ਬੜਾ ਸਿਆਸੀ ਬਦਲਾਅ ਸੀ ਜੋ ਦਰਸ਼ਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਮੰਗਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।
ਭਾਰਤ ‘ਤੇ ਅਸਰ
ਨੈਪਾਲ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕਾਫੀ ਗਹਿਰਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਨੈਪਾਲ ਵਿੱਚ ਅਸਥਿਰਤਾ ਪੈਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਭਾਰਤ ‘ਤੇ ਵੀ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
- ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੀਮਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਨੈਪਾਲ ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੜੀ ਕਰ ਲਈ। ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸੰਬੰਧੀ ਚਿੰਤਾ ਉਭਰੀ। - ਸਿਆਸੀ ਅਸਰ
ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਨੈਪਾਲ ਵਿੱਚ ਅਸਥਿਰਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਸਿਆਸੀ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਵੀ ਨਜਰਅੰਦਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਪੈਦਾ। ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾਰੀ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲਨਾ ਪੈਦਾ ਹੈ।
ਮੇਰੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ
ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਜੋ ਹੋਇਆ, ਉਸ ਤੋਂ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਨੂੰ ਵੀ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਗੱਲ ਭਾਵੇਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਏ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਭੜਕੀ ਸੀ ਪਰ ਅਸਲ ਗੁੱਸਾ ਨੇਪਾਲ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਅਤੇ ਵਿਕਾਊ ਮੀਡੀਏ ਦਾ ਸੀ। ਜੋ ਸੱਚ ਨੂੰ ਦਬਾਅ ਕੇ ਝੂਠੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਹਿੰਸਾ ਹੋਈ। ਕਈ ਜਾਨਾਂ ਗਈਆਂ ਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ। ਸਾਬਕਾ ਪੀਐਮ ਦੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਜਿਊਂਦਿਆਂ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਤੇ ਕਈ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਭਜਾ-ਭਜਾ ਕੁੱਟਿਆ ਗਿਆ। ਹਾਰ ਕੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇਣਾ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਛੱਡ ਕੇ ਨੱਸਣਾ ਪੈ ਗਿਆ। ਖਾਸ ਗੱਲ, ਇਸ ਤਖਤ ਪਲਟ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਮੁਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨਸਲ ਨੇ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ‘ਜੈਨ ਜੀ’ ਕਹਿ ਕੇ ਸਦਾ ਉਸ ਦਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ, ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਵੀ ਬਣੀਆਂ ਹੋਇਆਂ ਨੇ। ਸਿਆਸੀ ਭਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਹੈ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਾਰੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਕੁਝ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਜਾਇਦਾਦ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦਾ ਗੋਦੀ ਮੀਡੀਆ ਸੱਤਾ ਨੂੰ ਸਵਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਸ ਦੇ ਝੂਠ ਨੂੰ ਸੱਚ ਬਣਾਉਣ ‘ਤੇ ਤੁਲਿਆ ਹੈ। ਸੱਤਾ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਫਰਮੂਲਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਮੀਡੀਏ ਨੂੰ ਖਰੀਦ ਲਓ, ਜਾਂ ਡਰਾ ਲਓ। ਨਹੀਂ ਡਰਦਾ ਤਾਂ ਪਰਚੇ ਪਾ ਕੇ ਚੁੱਪ ਕਰਾ ਲਓ। ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਵੀ ਇਹ ਵਰਤਾਰਾ ਇਸ ਵੇਲੇ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਹੈ।
ਸੋ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਜਦੋਂ ਅੱਕ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਫਿਰ ਉਹ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਦੇ ਨੇ। ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਤਾਕਤ ਰੋਕ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ। ਫਿਰ ਉਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਭੀੜ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਜਿਸ ਦੀ ਕੋਈ ਦਿਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਕੋਈ ਸਮਾਜਿਕਤਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਉਹ ਭੀੜ ਮਾਰਦੀ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਸਾੜਦੀ ਵੀ ਹੈ।
ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿਕਾਊ ਮੀਡੀਏ ਨੂੰ ਮੈਂ ਡਰਾ ਜਾਂ ਧਮਕਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਬੱਸ ਨੇਪਾਲ ਦੇ ਤਖਤਾ ਪਲਟ ਦੀ ਇਹ ਖਬਰ ਦੱਸਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਭੜਕੇ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਗੋਦੀ ਮੀਡੀਆ ਦਫ਼ਤਰ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਕੇ ਫੂਕ ਦਿੱਤਾ।